Ik las onlangs dat er in Amerika 2,5 miljoen ondernemers zijn die al de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt, maar nog steeds doorwerken omdat ze geen opvolger kunnen vinden. Er is geen zoon of dochter die het overneemt en er is geen derde partij, die bereid is om de zaak over te nemen.
Helaas kon ik voor Nederland deze cijfers niet terugvinden, maar ik kan mij zo voorstellen dat deze groep ondernemers in Nederland ook erg groot is. Veel DGA's komen op een leeftijd en dan wordt het echt tijd om de opvolging te regelen. Wat doe je als er geen zoon of dochter is, die de zaak wil overnemen?
Wat zijn de mogelijkheden:
1. De onderneming beëindigen;
2. Een externe koper zoeken;
3. Het bedrijf verkopen aan het management;
4. Het bedrijf verkopen aan het management én de medewerkers.
1. De onderneming beëindigen
Dat is natuurlijk erg drastisch, maar sommige bedrijven kunnen niet anders. Bij veel kleine middenstanders zien we dit gebeuren. Een paar man personeel en die gaan één voor een ergens anders naartoe. De zaak wordt kleiner en kleiner en dan rest er niets anders meer dan de zaak op te heffen.
Maar er zijn ook kleine bedrijven die het gewoon goed doen en waar de DGA niet uit kan stappen. Zelfs al zou hij/zij de zaak willen sluiten om met pensioen te gaan, dan is dat niet altijd mogelijk. De medewerkers hebben recht op een transitievergoeding en dat kan behoorlijk in de papieren lopen. En zo zit er dan niets anders op, dan doorgaan en ontstaat er een niet-wenselijke situatie. Wat gebeurt er als de eigenaar ineens komt te overlijden of ziek wordt?
2. Een externe koper zoeken;
Gaat het nog steeds economisch goed met de zaak, maar de DGA zou graag met pensioen willen, dan is het uiteraard ook mogelijk om extern een koper te zoeken. Iemand die de zaak over gaat nemen of een andere bedrijf die de twee bedrijven gaat samenvoegen.
Voor veel kleine bedrijven is dit een scenario dat niet altijd mogelijk is. Veel van die kleine bedrijven zijn rondom die ene DGA gebouwd. Zie dan maar eens een koper te vinden. Er zullen nog wel eerst een aantal stappen gezet moeten worden en dit proces kost tijd. En mocht het dan zo ver zijn, dan wordt bij de verkoop vaak bedongen dat de DGA nog een aantal jaren blijft. Op tijd beginnen met dit proces van verkopen is dan ook altijd aan te raden.
Maar verdiep je ook eens in alternatieven 3 en 4.
3. Het bedrijf verkopen aan het management;
Wat veel DGA's niet weten, is dat je ook kan overwegen om het bedrijf aan je eigen management te verkopen of aan management en de medewerkers (zie 4).
Dit is voor veel kleinere bedrijven, die niet meteen verkoopbaar zijn aan een andere partij vaak een hele mooie en passende oplossing. Het management werkt vaak al lang bij de ondernemer en de managers kennen het bedrijf van haver tot gort.
Het is een mooie manier om in fases uit het bedrijf te stappen. In eerste instantie stappen de managers in als minderheidsaandeelhouder en kunnen als nodig met een lening vervolgens alle andere aandelen samen gaan kopen. De managers gaan langzaam alle taken van de DGA overnemen. Deze management buy-in kan natuurlijk door één manager worden gedaan, maar het is ook helemaal niet gek om dat door meerdere managers te laten doen. Als je de buy-in met een man of 5 (of meer) gaat doen, dan zijn de kosten en inleg (lees risico's) per persoon vaak ook heel goed te overzien en is alles ook beter te financieren.
Je kan deze aandelenoverdracht ook over meerdere jaren spreiden als DGA jaarlijks wat aandelen verzilveren en steeds een stapje terug doen. Het management kan ook met dividend en een extra inleg jaarlijks steeds weer nieuwe aandelen verwerven totdat zij de meerderheid hebben. Na pensionering kan men nog een tijdje als stille vennoot betrokken zijn. Tot het moment dat alle aandelen zijn overgedragen aan het management en zij alleen verder gaan. De DGA kan dan rustig van zijn pensioen gaan genieten.
4. Het bedrijf verkopen aan het management én de medewerkers.
Een nog mooier alternatief voor 3 verkoop aan het management is een participatie bedrijfsbreed. Onderzoeken laten namelijk al tientallen jaren zien dat de effecten van een participatie waarbij iedereen van het bedrijf mag meedoen veel positiever zijn, dan wanneer er maar een paar aan de top meedoen. Er ontstaat een hele mooie participatieve cultuur en verbondenheid.
Voor alle MKB-bedrijven geldt dat het aantal medewerkers beperkt is en bij goed renderende bedrijven betekent dat ook dat de waarde van het bedrijf best hoog kan zijn. Ook dan geldt dat als je met meer mensen een bedrijf gaat overnemen alles een stuk beter betaalbaarder wordt. Voor iedereen worden de belangen gelijk en de risico's kleiner en beheersbaarder. Een vertrekkende aandeelhouder met 5 procent aandelenbelang uitkopen is veel makkelijker, dan een aandeelhouder met een 50 procent belang.
Iedereen aandeelhouder betekent dat iedereen mag meedoen. Niet iedereen hoeft mee te doen. Maar iedereen die dit graag zou willen. Het management kan bijvoorbeeld samen de meerderheid van de aandelen kopen en de medewerkers samen de overige 25%. Ook deze buy-in kan over meerdere jaren plaatsvinden.
Iedereen aandeelhouder betekent echt niet meteen chaos in de inspraak en zeggenschap. Op de werkvloer gelden er rollen en taken net als overal. Wel kan je momenten creëren waarbij je samenkomt samen gaat nadenken over het bedrijf, hoe zorg je voor continuïteit en winstgevendheid. Hoe kunnen kansen worden benut en hoe kan je als organisatie groeien en ontwikkelen. Wij zeggen altijd wie kan delen, kan vermenigvuldigen.
Begin op tijd met je eigen toekomst
Als DGA moet je dan ook tijdig beginnen met het nadenken over later en snel beginnen met het misbaar maken van de belangrijkste mensen in de organisatie, lees de ondernemer zelf. Alleen dan heb je genoeg te kiezen en weet je welke stappen je kan nemen.
Wat we helaas heel veel zien is dat ondernemers pas bij medewerkersparticipatie uitkomen, als alle mogelijke andere routes mislukt zijn. Medewerkersparticipatie is dan het enige overgebleven alternatief.
De ondernemer doet medewerkers dan een voorstel als zijnde zij een externe verkoper zijn en dan zien wij al snel dat alle medewerkers afhaken. Medewerkers zijn echter geen externe partij en dit proces moet je anders inrichten. Medewerkers hebben meer informatie nodig en het overnemen van een bedrijf is iets waar zij geen kennis van hebben. Dit proces moet je dan ook goed begeleiden. Het is vaak spijtig om te zien hoe slecht dit proces wordt opgepakt en het resultaat is vaak dat de medewerkers geen zin hebben om het bedrijf over te nemen en de goede mensen vertrekken dan al snel uit de onderneming. De onderneming wordt vervolgens voor een fractie van de waarde verkocht aan een derde partij of de onderneming houdt op te bestaan. Doodzonde!
Vraag eerst aan de medewerkers of zij het bedrijf willen kopen
Waarom vraag je als ondernemer niet eerst aan je medewerkers of zij het bedrijf willen kopen? Kijk eerst of zij interesse hebben in een overname. Werk dit serieus met je medewerkers uit. Bepaal samen met een goede externe Register Valuator de waarde van de onderneming en bekijk hoe de medewerkers het bedrijf over kunnen nemen. Hoeveel geld zou iedereen moeten inleggen en hoe worden de taken van de ondernemer overgedragen.
Blijkt dat de medewerkers echt geen belangstelling hebben, dan kan je kijken naar de andere alternatieven en kan je dit ook samen met je eigen management oppakken. Of je krijgt een aanbod, waarvan ook de medewerkers snappen dat je die niet kan afslaan, dan is het ook prima.
Hoe een vertrek van een DGA gaat en wie het bedrijf gaat overnemen is voor medewerkers natuurlijk ook een heel belangrijk proces. En wie weet wordt het wel een combinatie van een externe partij en de medewerkers samen die aandeelhouder gaan worden. Wie zal het zeggen.
Wie zijn wij?
SNPI is het expertisecentrum voor financiële participatie in Nederland en helpt bedrijven bij het mede-eigenaar maken van medewerkers in het bedrijf waar zij werken. Dit doen wij al meer dan 25 jaar en onze werkwijze is heel praktisch en pragmatisch. SNPI is onafhankelijk en non-profit. Kijk voor meer informatie op www.snpi.nl.
