Het CDA en de SP verzochten in september 2023 het (vorige) kabinet om de mogelijkheden tot een fiscaalvriendelijker beleid ten aanzien van financiële medewerkersparticipatie (FMP) te onderzoeken. Deze week kwam het langverwachte antwoord van de huidige staatssecretaris van Financiën. De recent gepubliceerde brief aan de Tweede Kamer over medewerkersparticipatie brengt bij SNPI gemengde reacties teweeg.

Enerzijds worden belangrijke drempels erkend, maar anderzijds wordt veel verantwoordelijkheid doorgeschoven naar werkgevers en werknemers. Terwijl de overheid een positieve houding aanneemt, wordt de cruciale taak om FMP verder te ontwikkelen vooral bij sociale partners gelegd. In deze blog reflecteren we op de belangrijkste punten uit de brief, de positieve ontwikkelingen en de uitdagingen die voor ons liggen.

Tim Oskam, mede-eigenaar en oprichter van VI Company, reflecteert op de unieke eigendomsmodellen die zij binnen hun bedrijf hebben geïmplementeerd. VI Company, opgericht door Tim en zijn compagnon Kees de Koning is een internet agency die de complexiteit van de financiële markten begrijpt. En dat wordt gewaardeerd door klanten als ING Bank, ABN AMRO, Börse Stuttgart, Cardano en vele anderen.

De afgelopen jaren is vanuit de maatschappij, bedrijfsleven en politiek steeds meer aandacht gekomen voor medewerkersparticipatie. Die aandacht is niet onverdiend, gezien de positieve effecten die medewerkersparticipatie kan hebben op bedrijven en medewerkers, zoals blijkt uit recent onderzoek gedaan door de Universiteit Utrecht.

Hoewel het onderwerp medewerkersparticipatie niet zo letterlijk in het hoofdlijnenakkoord (HLA) van de nieuwe regering staat, hebben de aanpassingen en veranderingen door het nieuwe kabinet wel degelijk grote invloed op de uitvoering ervan.

‘We hadden ook niet verwacht dat er specifiek iets over medewerkersaandelen in het hoofdlijnenakkoord zou staan,’ vertelt Pascale Nieuwland-Jansen, directeur van SNPI. ‘Het is één van de verschillende tools die een onderneming kan inzetten om opvolging, continuïteit en binding van goede medewerkers te verkrijgen.

Steward-ownership en medewerkersaandelen zijn beide benaderingen van bedrijfseigendom die streven naar een meer inclusieve en duurzame bedrijfsstructuur, maar ze verschillen op 3 belangrijke punten, eigendomsstructuur, doelstellingen en besluitvorming.

‘Een kleine tien jaar geleden stond financiële werknemersparticipatie in de “top 25” van prioriteiten van de vakbond,’ vertelt FNV-beleidsadviseur Frank Jansen. ‘Maar het heeft op dit moment minder prioriteit, omdat veel werknemers zich zorgen maken over hun koopkracht. Dat betekent dat we nog steeds best wel wat zendingswerk te doen hebben,’ vult collega beleidsadviseur Fredy Peltzer aan.

Dit jaar viert de Stichting Nederlands Participatie Instituut (SNPI) haar 30-jarig jubileum, wat niet alleen het succes van de organisatie markeert, maar ook een kans biedt om terug te kijken op de ontwikkeling van medewerkersparticipatie in Nederland in de afgelopen decennia. Hierin hebben we diverse trends zien opkomen, die niet alleen het landschap van bedrijfseigendom hebben veranderd, maar ook de betrokkenheid van werknemers bij hun organisaties hebben beïnvloed.

In een tijd waarin bedrijven streven naar meer betrokkenheid en eigenaarschap van hun medewerkers, komt het concept van financiële participatie naar voren als een krachtige strategie. Dit werd benadrukt in het RTL Z-programma De Barometer, waar experts van SNPI en ingenieurs- en milieuadviesbureau Tauw de voordelen van het mede-eigenaarschap voor bedrijven, directeuren-grootaandeelhouders (DGA's), de economie en natuurlijk de werknemers bespraken.

Halverwege de jaren ’90 van de vorige eeuw begon Ilse Visser (1970), samen met haar zakenpartner en goede vriendin Judith, het wervings- en selectiebureau Undutchables Recruitment Agency, een bedrijf dat meertalige professionals matcht met een baan in Nederland. Nadat zakenpartner Judith overlijdt, zet Ilse het bedrijf een periode alleen voort. Ze dacht een tijd lang na over medewerkersparticipatie om uiteindelijk het bedrijf inderdaad over te doen aan medewerkers en managers. Inmiddels is dat goed geregeld en kijkt Ilse terug op een succesvolle overgang van de aandelen naar haar opvolger.

‘Het doel waarmee ik in 2011 bij SNPI kwam was in eerste instantie niet eens medewerkersparticipatie,’ vertelt Ilse. ‘Ik wilde dat mijn bedrijf uiteindelijk overgenomen zou worden door een of meerdere medewerker(s). Hoe dat heette en welke vorm dat moest krijgen, daar had ik nog geen idee van.’ Het bleek een proces te zijn waarvan je eigenlijk van tevoren niet weet hoe het eruit gaat zien. Ilse: ‘Alles overziend dacht ik: ik moet er gewoon mee beginnen. Al was het alleen maar voor mijn eigen proces van loslaten.’

Anne-Sophie Halbertsma begon haar loopbaan bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, op met name het internationale start-up en scale-up beleid. Omdat veel start-ups en scale-ups aandelenopties als medewerkerspartcipatie gebruiken, kwam ze in aanraking met financiële medewerkersparticipatie. Dat werd de focus van haar promotieonderzoek. Het onderzoeksrapport van Anne-Sophie is een verkenning naar financiële medewerkersparticipatie in Nederland bij specifiek het midden- en kleinbedrijf (mkb).

Evert Meijer begon halverwege de jaren ’80, kort na zijn studie Sociale Geografie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, samen met een compagnon het adviesbureau Geodan.

Geodan adviseert overheid en bedrijfsleven over de inzet van geo-informatie voor het oplossen van maatschappelijke en commerciële vraagstukken. In 35 jaar is Geodan uitgegroeid tot een bedrijf met meer dan 150 medewerkers. In die decennia is de rol van geo en locatie alleen maar groter geworden en is het bedrijf enorm gegroeid.
Geodan begon in 2008 met een regeling voor werknemersparticipatie. Dit groeide uit naar meer dan 100 certificaathouders in 2020. In dat jaar werden alle aandelen in Geodan verkocht en verliet Evert het bedrijf. Sinds 2021 investeert hij in start-ups, waar hij ook met werknemersparticipatie in aanraking komt. Daarnaast is hij bestuurder bij de stichting EduGIS, dat de toepassing van geodata en geotools in het onderwijs wil bevorderen.

Na een overnamebod realiseerde Daniel Roy zich dat de enige passende toekomst  voor zijn IT-bedrijf Infi was dat het bedrijf volledig in handen zou komen van de medewerkers. Als eerste stap daartoe voerde hij vijf jaar geleden een participatieregeling voor medewerkers in. Daniel: ‘Iedereen mag en kan hier meedenken en meebeslissen. Niet over kleine dagelijkse dingen, maar als we bijvoorbeeld onze kwartaaldoelen gaan vaststellen: wat willen we als vestiging of als bedrijf dit kwartaal bereiken? Dan halen we iedereen bij elkaar en geeft iedereen input op allerlei manieren. Het doel is uiteindelijk 'total employee ownership'.

‘Neem (belasting)drempels weg en zorg voor meer bekendheid’

Donderdag 2 november 2023 vond in Karel V in Utrecht de jaarlijkse Dag van de Medewerkersparticipatie plaats, georganiseerd door SNPI, de stichting die bedrijven ondersteunt bij het invoeren van medewerkersparticipatie. Zo’n 70 geïnteresseerden, waaronder voornamelijk dga’s, directeuren en eigenaren van zowel kleine bedrijven als multinationals, luisterden naar de inspirerende verhalen en presentaties van collega’s uit het werkveld en hoorden hoe sociale partners tegen medewerkersparticipatie aankijken.

Anja Kanters ging eind jaren ’70 bij de firma Donker, een klein hoveniersbedrijf met een tiental medewerkers, aan het werk. ‘Bij toen nog mijnheer Donker,’ vertelt ze.

‘Ik kwam uit Brabant, had een Atheneum achtergrond en wilde gaan werken, geld verdienen. Omdat ik in het noorden van Nederland wilde gaan wonen, buitenaf, ben ik daar gaan solliciteren. Zo kwam ik bij Donker in Sneek terecht.’

‘Al vrij snel merkte ik en vond ik dat het een bedrijf was waar nog wel wat ontwikkeling nodig was. Ik was nog maar jong, maar vond wel dat er wat dingen verbeterd konden worden. Dat heb ik aangekaart bij mijnheer Donker en daar kreeg ik de ruimte voor. Om een beetje structuur aan te brengen, om eens een vergadering mét verslaglegging te plannen, dat soort dingen.’

‘Als bestuurslid van het CNV is Jan Pieter Daems vaak in Den Haag. Daar werkt hij op de volle breedte van de arbeidsmarkt aan onderwerpen op het gebied van sociale zekerheid. Op de achtergrond heeft Viera Spanikova zich afgelopen periode beziggehouden met een position paper over dit onderwerp.

Het CNV zet zich in voor meer invoering van financiële medewerkersparticipatie in bedrijven. Jan Pieter Daems: ‘Vergeleken met de landen om ons heen, waar het eigenlijk veel gebruikelijker en normaler is dat er een vorm van financiële werknemersparticipatie is, zien we dat eigenlijk in Nederland dit behoorlijk achterblijft. Terwijl er tegelijkertijd allerlei redenen zijn om het wel te willen. Vooral het idee dat we vermogensopbouw bij medewerkers willen stimuleren. Bovenop, want dat is voor ons als vakbond altijd van belang, gewoon fatsoenlijk loon.’