Afgelopen weken hebben we in aanloop naar de Ronde Tafel van 6 april geblogd over trends op de arbeidsmarkt bij medewerkers en hun verwachtingen. Wat zijn veranderingen die bepalend gaan zijn voor de toekomst en hoe kunnen ondernemingen zich hier op aanpassen? Vandaag bespreek ik de resultaten uit ons onderzoek op het laatste en misschien wel het meest ongrijpbare onderwerp: robotisering en automatisering.
In 2055 de helft van alle banen overgenomen door robots
Vorig jaar publiceerde onderzoeksbureau McKinsey een rapport waarin de omvang van de verdergaande ontwikkeling van robotisering en automatisering werd onderzocht. Daaruit bleek dat in 2055 de helft van alle taken die nu door mensen worden uitgevoerd, dan door robots en machines gedaan kunnen worden. Verschillende instanties en politieke partijen waarschuwden hiervoor. Zo pleitten zowel FNV als Lodewijk Asscher dat de politiek zich moest wapenen tegen de gevaren van werkloosheid ten gevolge van robotisering. Maar hoe doen we dat? En is het daadwerkelijk een gevaar? Voelen werknemers dat ook zo?
Eveneens in 2017 stelde Bill Gates dat menselijke werknemers in het nadeel zijn omdat werkgevers over hun inkomen belasting moeten betalen, maar over die van robots niet. Daarom stelt hij een robotbelasting voor, gelijk aan de loonbelasting om de verschillen recht te trekken. Dit plan heeft natuurlijk geen navolging gevonden maar het is wel belangrijk om na te denken over de aankomende ontwikkelingen. Een belangrijke nuance is dat het rapport van McKinsey niet zegt dat de helft van de mensen in 2055 hun baan kwijt zullen zijn; of erger nog: overbodig zullen zijn. Het onderzoek zegt dat in 2055 de helft van de taken van mensen overgenomen zullen zijn door robots, dus niet dat complete banen verdwijnen. Hoe kunnen ondernemers mensen aan zich binden, hen om leren gaan met werken met robots ? En voelen werknemers zich bedreigd door robots?
Begin 2018 publiceerde de Telegraaf een onderzoek van onderwijsinstituut, werkgeversorganisatie FME en adviesbureau Berenschot. Hierbij kwam men tot de conclusie dat zogenaamde “robotangst” niet bestaat. Uit het onderzoek blijkt dat onder 7000 medewerkers, zowel laag als hoog opgeleid totaal geen angst bestaat dat werknemers zullen worden vervangen door robots. Sterker nog: mensen zien robotisering als een kans om nieuwe dingen te leren en te investeren in zichzelf.
Uit ons onderzoek blijkt een zelfde soort resultaat. Robotisering en automatisering is niet de grootste angst van medewerkers en er is ook geen groot verschil tussen generaties op dit punt. Slechts ongeveer 7% van alle medewerkers vindt robotisering en automatisering de meest zorgelijke ontwikkeling op de arbeidsmarkt. Waar mensen wel bang voor zijn, zijn andere zaken. Met name een te hoge werkdruk en te weinig tijd voor het privéleven. Bovendien komt het belang van leren heel nadrukkelijk terug in ons onderzoek. Over alle generaties zegt ongeveer 95-97% het belangrijk te vinden te blijven leren en ontwikkelen binnen het werk en zegt ook bereid te zijn daarvoor moeite te doen.
Het is dus duidelijk dat robotisering geen noemenswaardig probleem is voor medewerkers, maar meer een kans en een reden om jezelf te blijven ontwikkelen. Het idee van Bill Gates werd wel opgepikt door the Guardian en journalist Ben Tarnoff. Want achter robotisering schuilt nog een ander gevaar. Niet een verlies aan banen of een sci-fi achtige overname door robots, maar een probleem van nivellering. Doordat ondernemers die met robots en kunstmatige intelligentie werken veel geld aan loonbelasting kunnen besparen en grote winsten in productiviteit kunnen boeken, kan de kloof tussen arm en rijk groter worden dan hij al is. Onder andere daarom zou ook de politiek financiële werknemersparticipatie, zoals SNPI die bepleit, op moeten nemen en fiscaal moeten aanmoedigen. Door aandelen of certificaten hiervan te laten kopen door of weg te geven aan werknemers kunnen zij delen in de winsten van de onderneming en ook profiteren van nieuwe technologieën. Bovendien kan het ook interessant zijn voor bedrijven om de band met hun medewerkers goed te houden als een gedeelte van het werk wordt overgenomen door machines, robots of kunstmatige intelligentie.
Op 6 april organiseert SNPI een Ronde Tafel met de Nationale Denktank, FNV Jong en SBI Formaat over de rol van financiële werknemersparticipatie in de toekomst. Wilt u bijdragen? Mail ons op mail@snpi.nl of bel naar ons kantoor.