Het SNPI-diner 2016 stond in het teken van sociaal ondernemen met gastsprekers van Social EnterpriseNL.
Door Pascale Nieuwland
Een Social Enterprise is een bedrijf met een maatschappelijke doelstelling, sociaal opereert, maar ook gewoon zelfvoorzienend is en winst kan maken. Een kenmerk van een social enterprise is winst voor iedereen creëren, zoals Mark Hillen en Willemijn Verloop de sociale onderneming uitleggen, in hun boek Verbeter de wereld, begin een bedrijf.
Ondernemerschap als motor voor sociale en ecologische verandering is precies de drijfveer om social enterprises na te streven. De overheid is een volger, volgens Mark Hillen, zij kan faciliteren. Het initiatief voor veranderingen moet van bedrijven komen. Tussen voor- en hoofdgerecht legde hij uit dat hij daar een speciale rechtsvorm voor zou willen zien, de BVm, een rechtsvorm waarin je de winstdoelstelling kunt verbinden met een sociale ambitie.
Specialisterren een social enterprise
Een voorbeeld van een social enterprise is Specialisterren. Deze ICT-onderneming helpt jongeren met autisme uit de Wajonguitkering aan een baan. Ze gaan van kostenpost naar opbrengstenpost, voor de overheid en daarmee voor de samenleving. Ze gaan van isolement naar een sociale structuur, en dat is een winst in sociale waarde. En uiteindelijk leveren ze de klanten gewoon diensten die concurrerend voldoen aan eisen van quality, time en money. Want, zoals oprichter Sjoerd van der Maaden uitlegt, tussen het hoofdgerecht en het dessert, het gaat er om dat Specialisterren het werk aanpast aan de mensen – geen tijdsdruk, veilige omgeving, heldere doelen – en niet andersom. Van der Maaden heeft een stichting als aandeelhouder, die hij de magneet onder het bedrijfskompas noemt. Hij vindt het wel een beetje een wanconstructie en zou dit liever meteen in de BV incorporeren, zoals een BVm dat mogelijk maakt.
Mijn bedrijf, dat ik een stukje in handen heb
De verhalen van Hillen en Van der Maaden raakten zeker niet bekneld tussen de spreekwoordelijke soep en aardappelen tijdens het SNPI-diner. Sommige elementen van de social enterprise zijn heel herkenbaar voor bedrijven met aandelenplannen voor hun werknemers, zoals het streven naar een hoge sociale binding en het niet naar mensen kijken als grondstoffen, te verbruiken resources, maar als mede-ondernemers.
Innovaties zijn leuk en inspirerend. Social enterprises laten nieuwe manieren zien om naar soms oude, te ver doorgewoekerde werkelijkheden te kijken. Mij valt op dat deze nieuwe bedrijven vaak wel spelen met gedachten over anders omgaan met aandeelhouderschap. Toch durven ze daar vaak geen grote stap in te zetten, zoals de bedrijven uit het SNPI-platform wel hebben gedaan. Als ik bijvoorbeeld kijk naar Specialisterren, dat als borg voor de sociale doestelling de regel hanteert dat 80% van de fee-earners iemand met autisme moet zijn, dan zie ik wel mogelijkheden om dit te borgen in een participatieplan voor werknemersaandeelhouders. ‘Mijn enige kans op werk’ verandert dan in ‘Mijn bedrijf, dat ik een stukje in handen heb’. Maar ook hier geldt dat het aandeelhouderschap aangepast zal moeten worden aan de mensen en niet andersom.
Lef en leren delen
Nederlandse bedrijven met bedrijfsbrede aandeelhoudersplannen zijn daar doorgaans erg bescheiden over en beschouwen het voornamelijk als een interne aangelegenheid. En bescheidenheid is nou net niet een kenmerk van de hedendaagse social enterprise. Want goed beschouwd zijn dat gewone bedrijven die gewoon winst moeten maken om voort te kunnen bestaan, en daarbij een stukje oplossen of oppakken van de hele grote kluwen ecologische en sociale problemen die we hebben. En daar mag je terecht trots op zijn en het verhaal van je bedrijf op bouwen.
Ik denk dat jonge social enterprises en de vaak al langer bestaande bedrijven met bedrijfsbreed aandeelhouderschap van elkaar kunnen leren. De een om meer lef te tonen en naar buiten te gaan met hun verhaal en de ander om het ondernemerschap echt te durven delen.