Een onderneming die kiest voor financiële participatie stelt een vraag aan medewerkers en legt een specifieke uitdaging neer: Help je mee om winst te maken? Durf jij te investeren in je werk? Of zet je je ondernemerschap in?
Door Pascale Nieuwland
Bij het opstellen van financiële participatieplannen gaat vaak veel energie uit naar het zoeken naar de leukste variant en het uitvogelen van de beste constructie om de zeggenschap van de medewerkers precies te begrenzen. Deze vragen horen bij de derde component voor het succes van een financieel participatieplan, de component techniek. Een participatieplan leidt tot succes als de vier componenten op elkaar ingrijpen en met elkaar in balans zijn: strategie & beleid, financieel, techniek en communicatie & HRM. De component techniek begint met bepalen wat precies de vraag is die u aan de medewerkers wilt stellen. Afhankelijk daarvan bepaalt u de vorm. Daarna kunt u de spelregels bepalen die dit mogelijk maken en helpen motiveren om mee te doen.
Wie wil dat medewerkers mee ondernemen – of zelfs op den duur het bedrijf (deels) overnemen - zal hen ook invloed willen geven op de toekomstige strategie van het bedrijf. Wie wil dat medewerkers mee vruchten plukken als de bedrijfsresultaten goed zijn, kan volstaan met een simpele winstdelingsregeling. De onderneming die wil bereiken dat zoveel mogelijk medewerkers investeren, moet inzetten op een heel gemakkelijk te begrijpen vorm, waarbij deelnemers relatief gemakkelijk in- en uit kunnen stappen. In de component techniek gaat het om de vraag: wat wil je toevoegen aan de relatie tussen medewerkers en onderneming door het participatieplan? Worden de medewerkers medewinstgenieter, mede-investeerder, mede-ondernemer, medebestuurder? En geldt voor alle medewerkers precies hetzelfde of zijn gradaties zinvol, bijvoorbeeld om het individuele risico voor een medewerker te beperken of omdat een deel van de medewerkers meer verantwoordelijkheid neemt? En met wie wilt u deze relatie precies aangaan: met medewerkers in vaste dienst, of juist met een bredere groep stakeholders dan alleen de medewerkers?
In deze component is het nog niet zo gek om het plan als een spel te zien. Dat helpt u na te denken over: Welke spelers hebben we? Zijn alle spelers gelijk, wat zijn de verschillen? Kunnen spelers individueel punten verdienen en hoe dan? Welke posities kunnen ze innemen? Wie neemt waarover beslissingen? Zijn er rondes in het spel? Kiest u voor een plan met aandelen of certificaten van aandelen, dan zult u de regels uit moeten werken in juridische documenten waarin vastgelegd wordt: de vorm en de mate van zeggenschap die samenhangt met de aandelen, afspraken over het verkrijgen van de aandelen, al dan niet in samenhang met positie en prestaties, en over het weer terugverkopen van aandelen. U kunt de spelregels precies zo finetunen dat ze perfect passen bij uw onderneming en de ontwikkeling die u door wilt maken. De spelregels moeten logisch samenhangen met het doel dat u wilt bereiken en uiteraard de aantrekkelijkheid van het spel ondersteunen.
Een belangrijk aandachtspunt in de component techniek is de vraag hoe het plan zich kan ontwikkelen in de komende jaren en op welke punten waarschijnlijk bijstellingen zullen komen. Zeker is dat medewerkers kunnen vertrekken, er kunnen nieuwe mensen bijkomen en er zal onderlinge handel plaatsvinden. Houd alvast rekening met deze en andere veranderingen. Dit kan veel kosten besparen. Kijk niet alleen naar kosten die samenhangen met het opnieuw opstellen en vastleggen van juridische documenten. Check ook of uw plan administratief duurzaam is. Het lijkt bijvoorbeeld leuk om alle medewerkers bij de start een aandeel cadeau te doen, maar ook medewerkers met een enkel aandeel moet u jarenlang individueel informeren, terwijl zij niet actief meedoen.