De voortgaande ontwikkeling van robots stelt veel bedrijven en organisaties voor de vraag hoe de nieuwe generatie robots in te zetten. Deel deze vraag met medewerkers. De bedrijfsprocessen zitten in hun hoofden en handen.
Door Pascale Nieuwland
Tot nu toe werken robots meestal apart van mensen – denk aan auto-assemblage – maar we gaan toe naar een situatie waarin robots en mensen samenwerken. Dit maakt het interessant en zinvol om de inzet van robots niet langer alleen te bekijken vanuit de techniek – wat is mogelijk? – maar juist vanuit de mens – wat is wenselijk? De samenwerking tussen mens en machine werd tot nu toe vooral bepaald door de tekortkomingen van de machine. Nu ontstaat steeds meer de mogelijkheid om de machine aan te passen aan de mens en kunnen we de vraag stellen: Wat is menselijk wenselijk? Dus de vraag wordt: hoe kunnen we robots inzetten zodat zij de mensen in het bedrijf meer mogelijkheden geven om betere resultaten te bereiken; hun kennis, inzicht, creativiteit optimaal in te zetten; hun werk te verrijken en te ontdoen van ongewenste fysieke overbelasting (en onderbelasting) en daardoor de systeemperformance te verbeteren – ook weer niet alleen technisch, maar juist in de ervaring van mensen – de eindgebruikers of klanten.
Medewerkers uitnodigen
Het WRR rapport (december 2015) over de inzet van robots voert de Amerikaanse econoom Freeman op, die pleit voor het delen van eigenaarschap van robots met de medewerkers, waardoor het profijt dat ontstaat door de inzet van de robots ook ten goede komt aan de medewerkers. Dit zal de bijkomende problemen sterk verminderen, zoals weerstand en verlies van inkomen. Ik deel dit inzicht, maar zie voldoende mogelijkheden in het ‘normale’ aandeelhouderschap voor medewerkers. Het gaat niet geïsoleerd om de inzet van robots, maar om de vraag hoe een bedrijf optimale resultaten behaalt en hoe daarvoor de mensen optimaal uit te nodigen om zich in te zetten.
Betrokkenheid
De praktijk laat zien – zoals heel veel onderzoek bevestigt – dat aandeelhouderschap door medewerkers maximaal effect krijgt als zij dagelijks, direct in hun werk, kunnen meedenken, meesturen en meewerken naar een optimaal bedrijfsresultaat. Aandeelhouderschap is dus niet alleen maar een beloningsinstrument maar kan juist een instrument zijn om betrokkenheid te vergroten. Dat gebeurt, afgeleid van het aandeelhouderschap, door inzicht en invloed met hen te delen. Wie een goed antwoord wil vinden op de vraag hoe robots in te zetten voor een optimaal systeem in het bedrijf kan dezelfde aanpak kiezen. Hoe creëer ik zoveel mogelijk betrokkenheid hiervoor bij de medewerkers? Bouw het antwoord over de inzet van robots op vanaf de werkvloer en stel de vraag vanuit de mensen. Welke toevoeging of combinatie met robots zou volgens elke individuele medewerker het werk rijker, interessanter, effectiever en beter maken?
Rol HR
In het uitwerken van de menselijke kant ligt bij uitstek een rol en uitdaging voor HR, zoals ook TNO-onderzoekers Michiel de Looze en Tanja de Jong aangeven. Als we mensen niet langer inzetten als verlengstuk van machines, maar andersom gaan kijken en sturen, dan zullen we dus ook niet moeten beginnen bij de afdeling automatisering maar wordt HR meer leidend. Wij zien in onze SNPI-adviespraktijk dat HR te vaak nog vooral wordt ingezet voor uitvoering (regeltjes) en oplossen van problemen en te weinig voor het pro-actief meedenken over de organisatie. Alle managers, alle instrumenten en alle incentives moeten dezelfde kant op wijzen, willen we de bijdrage van medewerkers realiseren zoals we die voor ogen hebben. Pas als medewerkers echt ervaren dat er ruimte en waardering is voor hun inbreng, zullen ze die optimaal leveren. Stel je besluit dus om medewerkers mee te laten denken over de inzet van robots, dan moet je niet alleen zoeken naar de inhoud – kennis ophalen – maar ook goed kijken naar het proces – geeft dat mensen optimaal de ervaring dat het delen van hun inzicht gewaardeerd wordt en tot positieve resultaten leidt? Hetzelfde geldt voor het besluit om medewerkers aandeelhouder te laten zijn, ook dat moet je uitwerken tot de ervaring dat medewerkers medeverantwoordelijk zijn voor het bedrijfsresultaat.
Maximaal
Natuurlijk zijn niet alle ideeën die bottom-up naar boven komen heel goed of uitvoerbaar. Maar datzelfde geldt bij een brainstorm in de boardroom. Juist medewerkers hebben vaak heel genuanceerd inzicht in de huidige haperingen in de processen en zij zien concrete mogelijkheden voor verbeteringen. Dit is onontbeerlijke kennis. Ten slotte is acceptatie en implementatie van vernieuwingen en veranderingen, zoals het werken met robots, gemakkelijker als medewerkers mee kunnen denken over de nieuwe situatie en mee kunnen experimenteren en mogelijkheden kunnen onderzoeken.
Ook als uw medewerkers (nog) geen aandeelhouder zijn, is het bedrijf vaak toch al deels in ‘hun handen en hoofden’. Ingrijpende veranderingen als bijvoorbeeld de invoering van cobots maken dit soms heel zichtbaar. Mét mede-eigenaarschap wordt het plaatje compleet en kan een bedrijf toegroeien naar een situatie waarin iedereen maximaal inzet voor een optimaal bedrijfsresultaat. Dan blijf je met elkaar de robots de baas.