Er wordt een steeds groter beroep gedaan op de leiderschapskwaliteiten van de managers en DGA’s. Dan gaat het minder om het beheersen en controleren en veel meer om mensen uit te dagen zich te ontwikkelen en te overtreffen. Er zijn heel veel boeken over leiderschap en die ga ik hier niet overtreffen. Je kunt vooral ingaan op de persoonlijke kant – die belangrijk is omdat je met mensen te maken hebt en hun gevoelens, verwachtingen, beperkingen en mogelijkheden. Je kunt leiderschap in de context van de organisatie bekijken, waarvoor Peter Drucker de basis heeft gelegd, en je kunt naar de situatie kijken. De ene keer moet je dingen juist laten gaan en de andere keer moet je ingrijpen en bijsturen, zonder dat alles stil gaat staan en mensen in de weerstand schieten.
Wie is de baas?
In bedrijven waarin het management ook de eigenaar is heerst vaak het misverstand dat hun leiderschap is gefundeerd in het eigenaarschap. Maar er zijn ook bedrijven, beursgenoteerde of bedrijven met een stille vennoot, waar de (mede)eigenaren zich nergens mee bemoeien. Niet het eigenaarschap op zich is de basis voor het leiderschap, maar de grote betrokkenheid en inzet om het bedrijf zo goed mogelijk te laten presteren. Een DGA zal voor belangrijke beslissingen vaak sparren met mensen binnen en buiten het bedrijf en dan de beslissing nemen.
Op elkaar lijken
Een vorm van aandeelhouderschap voor werknemers geeft de medewerkers geen vrijbrief om op de stoel van de directeur te zitten. Behalve dat er veel mogelijkheden zijn om dat formeel tegen te gaan, is het niet per se zo dat alle medewerkers die stoel ambiëren, in tegendeel. Waarin je wel dichter bij elkaar komt is in die verbinding van grote betrokkenheid, inzet om het bedrijf zo goed mogelijk te laten presteren doordat je elke dag je talent en energie ervoor inzet en doordat je voor een deel mede-eigenaar bent.
Zwerm
Een tegenwoordig populair beeld voor het sturen van een groep is de zwerm. Elk individu vliegt naar hetzelfde doel, meestal in dezelfde richting en dat gebeurt door samen te werken, te delen en door een gepaste afstand te houden van elkaar met voldoende ruimte voor individuele bewegingen. De zwerm past perfect bij een groep samenwerkende, gemotiveerde, zichzelf sturende individuen. Niet elk bedrijf is een hippe zwerm, maar in veel organisaties werkt het goed als de richting duidelijk is, we weten wat we willen, we zelf kunnen zien of we op de goede weg zitten en bij kunnen sturen als we richting berm dreigen te komen en op elkaar kunnen rekenen.
Leiderschapstips
Moet je anders leidinggeven aan medewerkers met aandelen? De ervaring is dat dat niet zo is. Het is ook niet vanzelf zo dat het leiderschap in een onderneming verbetert als medewerkers aandelen hebben. De truc is om dit soort keuzen op elkaar af te stemmen en te zoeken naar de vorm met het beste resultaat. In de praktijk heb ik wel wat tips opgehaald over leiderschap en het aandelenplan:
Maak het persoonlijk Ook al is aandeelhouderschap van medewerkers een tool, het is wel essentieel dat een directeur of manager de tool graag willen gebruiken, er het nut van inziet, de uitdaging erin zoekt, de tool wil onderhouden en ontwikkelen.
Verbind je leiderschap met het aandelenplan en oefen je in de kunst om mensen uit te dagen om kritisch te zijn, hun ideeën en gedachten te delen en medeverantwoordelijkheid te dragen. Geef ze daartoe het inzicht dat ze daarvoor nodig hebben en geef ze ook de ruimte om binnen hun rollen, taken en capaciteiten te blijven.
Houd zaken gescheiden Aandeelhouderschap alleen maakt je niet vanzelf tot een goede leider en ook niet tot een goed functionerende medewerker. Het kan gebeuren dat je toch afscheid moet nemen van een medewerkeraandeelhouder.
Houd het management betrokken In een bedrijf met een aandelenplan voor medewerkers is het een voorwaarde om in directie en management draagvlak en persoonlijk enthousiasme voor het aandelenplan te behouden, te ontwikkelen en dit als aandachtspunt mee te nemen in het aantrekken van nieuw leiderschapstalent.
Aandelen maken geen leiders Leiderschap is een kwaliteit van mensen, die kun je niet aan een persoon toevoegen door hem of haar aandelen te geven of te laten kopen.