Elk half jaar wordt in de VS een conferentie over financiële medewerkersparticipatie georganiseerd, afwisselend aan de westkust van Amerika in California, thuisbasis van NCEO, de Amerikaanse tegenhanger van SNPI en de andere keer in New Brunswick, de thuisbasis van de Rutgers Universiteit, net onder New York. Vorige week was voor mij de eerste keer dat ik deze conferentie bezocht, maar het zal zeker niet de laatste keer zijn, want jeetje wat had deze conferentie een inhoudelijk hoog niveau.Door Pascale Nieuwland
De drie dagen worden heel erg goed bezocht door experts, professoren, associates, assistent-professoren, studenten en bedrijven, uit de hele VS en een enkeling daarbuiten, met elke dag zo’n honderd deelnemers en elke dag een uitgebreid programma bomvol presentaties, panels, onderzoeken en discussies, meestal ook nog eens opgedeeld in drie break-out sessies. Iedereen heeft de intentie om van elkaar te leren en de onderzoekers die hun onderzoek presenteren worden door de discussanten en publiek geholpen met inhoudelijke vragen en opmerkingen ter verbetering van het onderzoek, dan wel met ideeën voor een vervolg. Steeds vanuit een echte inhoudelijke interesse in het onderwerp financiële werknemersparticipatie.
Organisatievorm
De Amerikanen kijken naar alle vormen van share ownership, stock en equity ownership, maar ook heel duidelijk naar coöperaties. Dit zien we ook in de rest van Europa. In dat opzicht zijn wij in Nederland anders. Werknemersaandeelhouderschap is in Amerika dan ook veel meer een soort organisatievorm. Gek genoeg zien we aandeelhouderschap in Nederland vaak alleen als beloningsinstrument. Dat laatste is een enorme gemiste kans. Om hier toch even wat dieper op in te gaan: In de VS is sinds 1974 de ESOP (afkorting voor Employee Stock Ownership Plan) de meest bekende constructie voor ondernemingen. Het ESOP-model werd destijds niet bedacht als beloningsmodel, maar om werkgelegenheid te behouden. Men zag kleine(re) bedrijven verdwijnen, omdat er geen opvolger of overnamepartij kon worden gevonden. De eigenaar kon niet met pensioen en als hij (meestal in de jaren ’70) dat toch deed, dan hield het bedrijf soms gewoon op te bestaan. De werknemers waren in de basis de enigen die het bedrijf konden voortzetten, maar om dit te doen hadden ze kapitaal nodig. En veelal waren juist deze medewerkers die geen kapitaal hadden, noch in aanmerking kwamen om kapitaal te lenen om de aandelen van het bedrijf te kopen.
Werkgelegenheid
Als oplossing voor dit probleem werd de ESOP geïntroduceerd. Dit plan stelt de eigenaar in staat om zijn aandelen aan het personeel te schenken. Dit kan fiscaal erg gunstig en werknemers hoeven geen geld te lenen om de aandelen te verkrijgen. De aandelen worden in een fonds (trust) gestort en na verloop van tijd bouwen werknemers een vermogen op. Het vermogen wordt pas uitgekeerd aan de werknemers als hij/zij met pensioen gaat of de onderneming verlaat. Het kost de werknemers dus niets om aan een ESOP deel te nemen en over een tijd kan een CEO op deze manier al zijn aandelen overdragen aan het personeel en met pensioen gaan. Het bedrijf blijft daarna voortbestaan, de werknemers bouwen een vermogen op en de banen blijven behouden. De ESOP is een van de weinige onderwerpen met brede politieke steun, zowel republikeinen als democratie kunnen zich hier in vinden.
Inspiratie
De conferentie was zo inspirerend en van een zo’n hoog inhoudelijk niveau, dat ik er meer dan één blog aan kan wijden de komende weken. Laten we vooral Amerika niet letterlijk kopiëren, maar kijken hoe we kunnen leren van die meer dan 40 jaar ervaring op het gebied van werknemersaandelen als organisatievorm en of we er iets uit kunnen halen voor Nederland.
Volgende week zal ik ingaan op het onderwerp inkomensongelijkheid en hoe men in Amerika werknemersaandeelhouderschap als oplossing ziet voor dit probleem. Denk daarbij ook aan de blog over de robotisering die we vorige week posten.