SNPI bestaat dit jaar 25 jaar! Deze zomer blikken wij terug op 25 jaar medewerkersparticipatie in Nederland. Welke trends zijn er geweest en wat is er allemaal gebeurd in deze afgelopen 25 jaren in Nederland. Terugblikken vraagt ook om vooruitkijken. Wat kunnen we leren van 25 jaar ervaring medewerkersparticipatie in de vorm van aandelen en hoe ziet de toekomst van financiële participatie eruit.
Hoe is het begonnen? In Frankrijk is bedrijfsbrede medewerkersparticipatie al sinds het tijdperk De Gaulle (de jaren 50 van de vorige eeuw) in de wet verankerd. In De Verenigde Staten is bedrijfsbrede medewerkersparticipatie wat later, namelijk vanaf 1974 gemeengoed. In dat jaar introduceerde dhr. Kelsoo in Amerika de ESOP. Een fiscaal gunstige manier (zowel voor de ondernemer als de medewerkers) om aandelen van de DGA over te dragen naar het personeel in het kader van pensionering en voortbestaan van de onderneming.
In Nederland zien we bedrijfsbrede medewerkersparticipatie voor het eerst in de jaren 70 en 80 opkomen. Deze eerste plannen waren veelal ideologisch van aard. Werknemerszelfbestuur is één van de kreten uit die tijd. In de jaren 80 (crisis!) ging het ook wel om pogingen om bedrijven (op onderdelen) te redden.
Daarna is er in elke periode wel een groep ondernemers te vinden, die los van de hypes in bedrijfsadvies van dat moment, zelf stevig nadenkt over de toekomst en ontwikkeling van het bedrijf en daarom kiest voor een vorm van financiële participatie. Maar er zijn ook een paar duidelijke trends.
In de jaren 90 zien we dat aandelenopties erg populair worden bij met name ICT bedrijven. Duidelijk overgewaaid uit Amerika, waar alle bedrijven in Sillicon Valley iets aan financiële medewerkersparticipatie doen.
Rond het millennium zien we juist een verbinding ontstaan tussen economische en ideologische motieven: People, Planet, Profit. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is in opkomst en daar hoort bij om na te denken over hoe de onderneming te delen met medewerkers. Deze trend zien we nog steeds.
Daarnaast zien we dat de jonge bedrijven van nu platte organisaties kiezen met veel zelfsturing en de verantwoordelijkheden laag in de organisatie. Het gaat niet meer om functies, maar om het op je nemen van rollen in de onderneming. De bedrijven die nu worden opgericht hebben vaak drie, vier of misschien wel meer oprichters en deze oprichters willen helemaal niet tot hun pensioen bij het bedrijf werken.
Financiële medewerkersparticipatie heeft mijns inziens nog nooit zo goed gepast bij bedrijven als in deze periode. Het concept van één DGA en 100 medewerkers zonder stemrecht en invloed is echt verleden tijd. Bedrijfsbreed aandeelhouderschap met inspraak en invloed is de trend van nu en van de nabije toekomst.
Volgende week meer over de verschillende vormen, welke vormen op dit moment het meest worden toegepast en welke participatievormen de meeste successen laten zien.