In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw zagen we dat financiële participatie vooral vanuit ideologische motieven werd toegepast. In die tijd zag je ook varianten zoals werknemerszelfbestuur voorbij komen. In de jaren 90 beginnen de economische motieven te domineren. We zagen de trend uit Amerika overwaaien dat financiële participatie kon dienen om goede werknemers te binden, vooral bij IT-bedrijven. In de jaren erna zien we economische motieven samenkomen met ideologische motieven. De trend people, planet, profit en maatschappelijk verantwoord ondernemen voert de boventoon.
De afgelopen jaren zien we een nieuwe trend ontstaan. Bij ons komt zelden nog die ene directeur met tig werknemers op kantoor om te praten over zijn plannen. De nieuwe ondernemingsstructuren zien er heel anders uit. Het zijn vaak groepen jonge mensen die samen een bedrijf beginnen en als een groep partners en dus ook mede-aandeelhouders het bedrijf opstarten. Pas in een later stadium komen daar dan de medewerkers bij. Een andere trend die we zien is dat ondernemingen niet te veel personeel meer willen hebben en gaan werken met samenwerkingsverbanden, met zzp’ers en een duidelijke flexibele schil. Tenslotte is er nog de onvermijdelijke robotiseringslag, waardoor mensen veel werk uit handen wordt genomen. De gevolgen zullen voor de ‘gewone’ werknemers niet heel positief zijn. Vorige week las ik er weer over in het NRC - Dag secretaresse, hallo robot. MBO-banen zullen sterk afnemen en de routinematige banen zullen langzaam maar zeker verdwijnen. Precies zoals prof. Blasi vorig jaar al besprak tijdens het SNPI-congres.
Delen is het nieuwe ondernemen, volgens Blasi. De kunst is niet om al deze veranderingen tegen te gaan, maar hierop in te spelen en dus goed te kijken wat het probleem precies is, als de middenklasse kleiner wordt. In zijn boek The Citizen’s share legt hij uit dat de basis voor de Amerikaanse democratie niet alleen is geworteld in stemrecht maar ook in het recht om mede-eigenaar zijn van een bedrijf, of dat nou een stuk grond is voor een boer, een aandeel in de vissersboot voor de bemanning of een aandeel in een ict-bedrijf voor de medewerkers nu.
Wij zeggen: maak iedereen aandeelhouder. Door iedereen mede-eigenaar te maken van ondernemingen kan iedereen een stukje vermogen opbouwen en blijft de middenklasse bestaan. Zoals onze nieuwe voorzitter Hans Kamps zo mooi kan zeggen: geef iedereen een stukje van de koek en maak de koek samen groter.
Juist in die nieuwe jonge ondernemingen die ontstaan werkt het heel goed om iedereen aandeelhouder te maken. We moeten constateren dat de oude traditionele verhoudingen tussen werknemers en werkgevers langzaam maar zeker aan het veranderen zijn. Daarom heeft bedrijfsbrede aandelenparticipatie juist nu de toekomst.