Door Pascale Nieuwland
Doel:medewerkers belonen bij een goed bedrijfsresultaat
Vorm: Kies voor winstdeling als de veiligste en meest voorzichtige stap
Doel: medewerkers betrekken bij het bedrijfsresultaat
Vorm: Kies voor een andere vorm dan winstdeling en maak de invloed van medewerkers op het bedrijfsresultaat zichtbaar
Doel: medewerkers collectief betrekken bij koers van het bedrijf
Vorm: Kies voor certificaten van aandelen en laat medewerkers STAK bestuur vormen
Doel: mede-ondernemerschap, individuele medewerkers zeggenschap geven in koers van het bedrijf
Vorm: Kies voor aandelen met stemrecht in de aandeelhoudersvergadering
Doel: bedrijfsovername (op termijn) gericht op voortbestaan van het bedrijf
Vorm: Kies voor aandelen met stemrecht in de aandeelhoudersvergadering voor management en eventueel ook voor andere medewerkers.
Belonen, betrokkenheid vergroten of bedrijfsoverdracht
Kortom: combineer een van de drie hoofdvormen – winstdelen, aandeelhouderschap of certificaathouderschap – met de doelen, keuzen en wensen van de onderneming en de beoogde rechten en plichten van de medewerkers/ aandeelhouders. Ik leg de vormen hier heel kort uit en in relatie tot aandeelhoudersplannen voor medewerkers.
Winstdeling
De lichtste vorm van financiële participatie is winstdeling. Medewerkers delen mee in de winst van de onderneming. Winstdeling is eenvoudig toe te passen. Het risico voor medewerkers is laag. De regeling is puur belonend en beloont historisch gedrag en de collectieve prestatie. Individueel variëren kan uiteraard.
Zorg ervoor dat duidelijk is voor medewerkers hoe de regeling werkt. Hoe wordt de winst bepaald en verdeeld? Winstdelen combineren met andere vormen kan ook. Winstuitkeringen – ook in de vorm van aandelen – worden fiscaal behandeld als loon.
Opties
Call-opties geven medewerkers het recht om in de toekomst aandelen te kopen tegen een vooraf vastgestelde koers. Het is een recht en geen plicht. Dus als de koers te laag is, oefen je de optie niet uit. Dit instrument is eigenlijk alleen geschikt voor beursgenoteerde ondernemingen en past bij een bedrijf met sterke groeiambities en – mogelijkheden. Voor een niet-beursgenoteerde onderneming is het te gecompliceerd en te weinig gericht op het bevorderen van een stabiele koers. Het is dan niet aantrekkelijk voor de onderneming. Voor medewerkers is dit instrument fiscaal niet erg aantrekkelijk.
Aandelen
Aandelen worden door sommigen wel gezien als de ideale vorm van financiële participatie omdat de langetermijnbelangen van bedrijf en medewerkers op een lijn komen Door het bezit van de aandelen deelt de werknemer in de ontwikkeling van de aandeelhouderswaarde van zijn eigen onderneming.
Met het bezit van aandelen verwerven werknemers ook de bijbehorende rechten en plichten. Die kunnen op allerlei manieren worden uitgebreid of juist beperkt. De rechten die bij een aandeel horen zijn financieel recht (dividenduitkeringen ontvangen en waardevermeerdering/ of –vermindering), stemrecht, toegang tot de AVA, spreekrecht en informatierecht.
A en B aandelen – er worden speciale rechten of plichten verbonden aan het aandeel die te maken hebben met het dividend – bijvoorbeeld het dividend vloeit terug naar de onderneming voor aandelen A, en gaat naar de aandeelhouder voor aandelen B.
(Cumulatief) preferente aandelen – preferent houdt in dat er een vaste rentevergoeding aan de aandelen is gekoppeld (los van de gerealiseerde winst). Cumulatief betekent dat als uitkeren uitgesteld kan worden, als de winst uitblijft, maar het recht op de uitkering blijft en de uitkering wordt uitgesteld tot een goed jaar. Cumpref aandelen gaan ten koste van de aandeelhouders. Toch wordt hier wel voor gekozen bij aandelen voor medewerkers.
Prioriteitsaandelen - er wordt een bijzonder recht aan het aandeel toegekend, bijvoorbeeld het stemrecht over bepaalde besluiten. Dat recht geldt dan niet voor de andere aandelen.
Certificaten van aandelen
Bij certificaten van aandelen worden de aandelen overgedragen aan een stichting administratiekantoor, afgekort STAK. Zo worden het stemrecht en financieel recht gescheiden. Het stemrecht ligt bij de stichting en wordt uitgeoefend door het bestuur, het financieel recht ligt via de certificaten in handen van de certificaathouders. De financiële rechten van certificaathouders zijn hetzelfde als die van aandeelhouders. Zij hebben recht op dividenduitkeringen en profiteren - net als gewone aandeelhouders - van koersstijgingen. Een STAK kan ook fungeren als een instrument om de mening van de certificaathouders op te halen in een certificaathoudersvergadering en mee te nemen naar de aandeelhoudersvergadering. Dan hebben de certificaathouders toch indirect stemrecht. Deze vorm wordt vaak gekozen. Bij certificaten kunnen de rechten die bij de aandelen horen nog verder worden verfijnd, zoals hierboven bij aandelen is uitgewerkt.
Een heel belangrijk aandachtspunt is het inrichten en faciliteren van de STAK. Kijk goed naar wat de STAK wel en niet moet gaan doen. Voorkom dat de STAK gaat fungeren als een bank – en zelf een grote buffer aan certificaten onder haar hoede kan gaan krijgen - en faciliteer de STAK in de rol om te bereiken dat de certificaten voortdurend (weer) in handen zijn of komen van medewerkers.
Aandachtspunten
Probeer in het begin niet te veel te focussen op de verschillende vormen, maar op de doelen en de keuzen die daarbij horen, passend bij bij u, de onderneming, uw medewerkers en uw gestelde doelen.
Het is niet handiger om een bestaand model te kopiëren. Bedrijven komen bijvoorbeeld bij ons en geven aan hetzelfde model te willen als dat van een ingenieursbureau in Deventer, maar uiteindelijk kiezen ze vaak voor certificaten van aandelen en niet voor aandelen, zoals dat bedrijf heeft gekozen. Bij dat bedrijf past dat overigens wel goed.
Communiceer goed met medewerkers over wat hun aandeelhouderschap inhoudt. Welke risico’s, rechten en plichten horen erbij.
De gekozen vorm kan ervoor zorgen dat er verschillende groepen aandeelhouders komen met verschillende rechten en plichten. Blijft het aandeelhouderschap voor de verschillende groepen dan nog wel aantrekkelijk?
Denk na over hoe medewerken instappen (financieren) en uitstappen (bij vertrek uit het bedrijf moeten hun aandelen overgenomen worden, liefst door andere medewerkers).
Denk na over de uitwerking van de vorm in de vier componenten: beleid, techniek, financieel en communicatie/HR- Waar wordt de uitvoering (administratie) belegd na invoering? Welke rollen krijgen communicatie en HR? Wat is op de langere termijn nodig om het plan levendig te houden?
In de volgende aflevering ga ik in op de rol van de medewerkers bij het ontwerp van een aandelenplan.
Wilt u meer weten over de verschillende vormen? Lees hierover meer in het boek Iedereen aandeelhouder.