Participatiemaatschappij is een woord dat is blijven hangen na prinsjesdag. Een ieder die voor zichzelf kan zorgen moet dat doen. Vrij vertaald was dat ongeveer de strekking van het begrip uit de troonrede. Maar is dat wel zo makkelijk te stellen?
Door Pascale Nieuwland
Wij bij SNPI weten heel goed wat participeren is. Wij vertegenwoordigen de belangen van ondernemingen met een aandelenplan, zijn het instituut voor promotie van financiële medewerkersparticipatie en we brengen kennis over participatie bij elkaar. Bedrijven met een aandelenplan, vooral bij de bedrijfsbrede regelingen, hebben een participatiecultuur: Samen investeren in een onderneming via aandelen en zo samen ondernemen - in goede tijden en slechte tijden.
Vier componenten
Werkt participatie altijd goed? Van de onderzoeken bevestigt 90% dat medewerkersparticipatie positieve effecten heeft op de prestaties van een onderneming. Succes verzekerd zou je kunnen denken. Maar dat is te makkelijk gesteld. In de loop der jaren heeft SNPI ook een aantal bedrijven gezien waar het participeren niet zo’n succes was geworden als men van tevoren had gedacht. Bij een goed plan werkt participeren als lijm in een organisatie, zoals ik onderzoeker Kaarsemaker wel eens heb horen zeggen. Maar participatie werkt alleen als de 4 componenten goed zijn. Noem het voor het gemak de samenstelling van de 4-componentenlijm. Deze componenten zijn: 1. Strategie en beleid 2. Techniek, 3. Financieel en als laatste 4. Communicatie.
Onder nul
Een voorbeeld. Soms wordt een aandelenregeling puur als financieel instrument ingezet. Dat is een misrekening. Bij medewerkersparticipatie gaat het namelijk meer dan alleen om de financiëel gewin voor de deelnemers. In goede jaren kan een plan goed bestaan op basis van mooi rendement, maar wanneer het economisch minder gaat, werkt het mechanisme niet meer en vaak zie je dan een plan haperen. Heb je de drie andere componenten verwaarloosd dan kan het dramatische gevolgen hebben voor het succes van de aandelenregeling. Als de animo eenmaal onder nul is gezakt is het lastig om de participatie weer op gang te krijgen.
Op basis van ervaring en kennis over hoe aandelenplannen in de praktijk werken, telt SNPI dat de 4 componenten allereerst afzonderlijk in orde moeten zijn en de nodige aandacht moeten krijgen. Daarnaast dienen zij in de juiste samenhang te worden toegepast. Een samenhang die in deze tijden van crisis anders kan zijn dan in een groeiende economie. Plannen mislukken als componenten te weinig aandacht krijgen of niet op orde zijn. Ze mislukken ook als de samenhang niet goed is. Zo zal dat ook zijn in een participatiemaatschappij. Het is geven en nemen van iedereen en in de juiste context. Zou Rutte zich dat realiseren?
Praktisch model
SNPI past het model met de 4 componenten niet alleen toe bij het implementeren van een plan, maar ook toe bij het evalueren van aandelenplannen en helpt bedrijven bij het verbeteren van hun eigen plan. En u kunt in een middag leren om dit toe te passen in uw eigen bedrijf.